Stanowisko CFA Society Poland w sprawie projektu dot. sprawdzianu umiejętności

Stanowisko w przedmiocie projektu Rozporządzenia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej zmieniającego rozporządzenie w sprawie egzaminów na maklera papierów wartościowych i doradcę inwestycyjnego oraz sprawdzianu umiejętności

W odpowiedzi na pismo z dnia 29 kwietnia r., znak: FN3.700.21.2020, w przedmiocie skierowania do konsultacji publicznych projektu Rozporządzenia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej zmieniającego rozporządzenie w sprawie egzaminów na maklera papierów wartościowych i doradcę inwestycyjnego oraz sprawdzianu umiejętności ("Rozporządzenie") przedstawiamy stanowisko CFA Society Poland co do treści projektowanego Rozporządzenia.

I. CFA Society Poland

Na wstępie chcielibyśmy wskazać, że wszelkie kwestie dotyczące funkcjonowania rynku kapitałowego są nam szczególnie bliskie - CFA Society Poland jest polskim stowarzyszeniem, zrzeszającym i reprezentującym interesy ponad 620 posiadaczy certyfikatu CFA^® i blisko 2000 osób będących w procesie jej zdobywania. Jako organizacja działająca w obrębie rynku finansowego i reprezentująca jego uczestników pragniemy brać czynny udział w kształtowaniu realiów polskiej gospodarki, rynku finansowego i właściwych regulacji prawnych. Stowarzyszenie jest zainteresowane rozwijaniem i usprawnianiem sytuacji prawnej na rynku kapitałowym. W celu zabezpieczenia jego dalszego rozwoju istotne jest budowanie zaufania inwestorów do tego rynku, a to możemy osiągnąć poprzez wzmacnianie jego fundamentów i zasad funkcjonowania.

Projektowane Rozporządzenie znajduje się w szczególnej sferze zainteresowania Stowarzyszenia, gdyż w sposób bezpośredni dotyczy jego członków oraz możliwości wykonywania przez nich zawodu maklera papierów wartościowych oraz doradcy inwestycyjnego. Podkreślenia bowiem wymaga, że zgodnie z pkt 2 załącznika pt. "Wykaz nadawanych przez zagraniczne instytucje tytułów uprawniających do ubiegania się o wpis na listę maklerów papierów wartościowych lub listę doradców inwestycyjnych, bez konieczności składania egzaminu” do Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie wykazu tytułów uprawniających do ubiegania się o wpis na listę maklerów papierów wartościowych lub doradców inwestycyjnych tytuł Dyplomowanego Analityka Finansowego (Chartered Financial Analyst - CFA) nadawany przez CFA Institute uprawnia do wpisu na listę maklerów papierów wartościowych oraz doradców inwestycyjnych bez konieczności zdawania pełnych egzaminów, tj. po uzyskaniu pozytywnego wyniku sprawdzianu umiejętności.

II. Stanowisko co do projektu Rozporządzenia

Na wstępie zwracamy uwagę, że ze względu na żywe zainteresowanie naszych członków treścią projektowanego Rozporządzenia oraz jego wpływem na możliwość wykonywania przez nich zawodów maklera papierów wartościowych i doradcy inwestycyjnego oraz konsekwencjami projektowanych regulacji dla całego rynku kapitałowego w Polsce przeprowadziliśmy konsultacje treści projektu Rozporządzenia z naszymi członkami w dniu 10 maja 2021 r.

W konsekwencji stanowisko, które przedstawiamy, jest stanowiskiem praktyków funkcjonujących na rynku kapitałowym, którym znane są realia związane z organizacją, przebiegiem i przystępowaniem do egzaminów na maklera papierów wartościowych oraz doradcę inwestycyjnego oraz wpływ tych zawodów na rynek kapitałowy w obecnym jego kształcie i na obecnym etapie rozwoju.

Zgłaszamy następujące uwagi do Rozporządzenia:

1. Paragraf 1 pkt 6 lit. a Rozporządzenia
   Zgodnie z art. 1 pkt 6 lit. a Rozporządzania:
   "w części I Zasady przeprowadzania egzaminu na maklera papierów wartościowych: - pkt 3 otrzymuje brzmienie:
   »3) Egzamin na maklera odbywa się raz w roku - w marcu, a w przypadku gdy w tym terminie do egzaminu przystąpiło co najmniej 40 kandydatów – wyznacza się dodatkowy termin w tym samym roku; termin przeprowadzenia egzaminu komisja egzaminacyjna dla maklerów określa w sposób, o którym mowa w art. 128 ust. 4 ustawy; zawiadomienie o terminie, miejscu i godzinie przeprowadzenia egzaminu na maklera udostępnia się na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego na co najmniej 10 dni przed dniem egzaminu.«"
   
   Proponujemy dokonanie zmiany przedmiotowego postanowienia poprzez przyjęcie go w następującym brzmieniu:
   "Egzamin na maklera odbywa się dwa razy w roku - w marcu i we wrześniu; termin przeprowadzenia egzaminu komisja egzaminacyjna dla maklerów określa w sposób, o którym mowa w art. 128 ust. 4 ustawy; zawiadomienie o terminie, miejscu i godzinie przeprowadzenia egzaminu na maklera udostępnia się na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego na co najmniej 10 dni przed dniem egzaminu."
   
   
2. Paragraf 1 pkt 6 lit b Rozporządzenia.
   Zgodnie z art. 1 pkt 6 lit b Rozporządzania:
   "w części II Zasady przeprowadzania egzaminu na doradcę inwestycyjnego:
   - po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu:
   »3a) Pierwszy, drugi i trzeci etap egzaminu na doradcę odbywają się corocznie odpowiednio w marcu, czerwcu i wrześniu; termin przeprowadzenia poszczególnych etapów egzaminu komisja egzaminacyjna dla doradców określa w sposób, o którym mowa w art. 128 ust. 4 ustawy.«"
   
   Proponujemy dokonanie zmiany przedmiotowego postanowienia poprzez przyjęcie go w następującym brzmieniu:
   "Pierwszy, drugi i trzeci etap egzaminu na doradcę odbywają się dwa razy w roku, pierwszy raz odpowiednio w styczniu, marcu i czerwcu oraz drugi raz odpowiednio w czerwcu, wrześniu i grudniu; termin przeprowadzenia poszczególnych etapów egzaminu komisja egzaminacyjna dla doradców określa w sposób, o którym mowa w art. 128 ust. 4 ustawy."
   
   
3. Paragraf 1 pkt 7 lit. a Rozporządzenia
   Zgodnie z § 1 pkt 7 lit a Rozporządzenia:
   "w załączniku nr 2 do rozporządzenia:
   a) po pkt 2 dodaje się pkt 2a w brzmieniu:
   »„2a) Sprawdzian umiejętności odbywa się raz w roku - w marcu. Sprawdzian umiejętności może być przeprowadzany w terminie, w którym odbywa się egzamin na maklera lub pierwszy etap egzaminu na doradcę.«"
   
   Proponujemy dokonanie zmiany przedmiotowego postanowienia poprzez przyjęcie go w następującym brzmieniu:
   "Sprawdzian umiejętności odbywa się dwa razy w roku – w marcu i we wrześniu. Sprawdzian umiejętności może być przeprowadzany w terminie, w którym odbywa się egzamin na maklera lub pierwszy etap egzaminu na doradcę."

UZASADNIENIE

Przedmiotowe zmiany ograniczają liczbę egzaminów na doradcę inwestycyjnego, maklera papierów wartościowych oraz sprawdzianów umiejętności na doradcę inwestycyjnego lub maklera papierów wartościowych do jednego w roku. W uzasadnieniu projektowanego Rozporządzenia w odniesieniu do poszczególnych zmian wskazano:

• w pkt 1 w odniesienie do sprawdzianu umiejętności: "wprowadzenie zasady, że sprawdzian umiejętności przeprowadzany jest raz w roku (w marcu) oraz umożliwienie przeprowadzania go w terminie egzaminu na maklera papierów wartościowych albo egzaminu na doradcę inwestycyjnego (§ 1 pkt 7 lit. a projektu rozporządzenia) – relatywnie niewielka liczba osób podchodzących w szczególności do sprawdzianu umiejętności dla maklerów papierów wartościowych powoduje, że wprowadzenie takiego rozwiązania wpłynie na obniżenie kosztów przeprowadzania sprawdzianu umiejętności;"
• w pkt 3 w odniesieniu do ograniczenia liczby egzaminów na doradcę inwestycyjnego: "ograniczenie liczby egzaminów na doradcę inwestycyjnego, włącznie ze sprawdzianem umiejętności, z mniej więcej 7 do 4 w roku, przy jednoczesnym zachowaniu pełnego cyklu egzaminu składającego się z trzech etapów i sprawdzianu umiejętności w danym roku kalendarzowym – ograniczenie to podyktowane jest relatywnie niewielką liczbą zdających w ramach poszczególnych etapów egzaminu, kosztami ponoszonymi w związku z egzaminami, które w dużej mierze kształtują się niezależnie od liczby zdających oraz znaczącym obciążeniem pracą członków komisji egzaminacyjnych w związku z obecną liczbą egzaminów, bowiem co do zasady każdy z egzaminów tworzy konieczność opracowania pytań, w tym nawet kilkudziesięciu, na I etap egzaminu, sprawdzenia prac o charakterze opisowym w II i III etapie, a zwykle także rozpatrzenia odwołań oraz przygotowania odpowiedzi na odwołania (…)."

Analiza uzasadnienia prowadzi do wniosku, że wyłączną przyczyną wprowadzonych zmian jest "relatywnie niska” liczba osób podchodzących do egzaminu oraz dążenie do obniżenia jego kosztów, zaś w odniesieniu do egzaminu na doradcę inwestycyjnego - dodatkowo duże obciążenie pracą komisji egzaminacyjnej. Z motywów wprowadzanych zmian literalnie wynika zatem, że ich przyczyną są okoliczności natury formalnej - mała liczba kandydatów, koszty organizacji egzaminów oraz obciążenie komisji egzaminacyjnych. Z treści uzasadnienia nie wynika, aby proponowane zmiany zostały ocenione pod względem merytorycznym, w tym w szczególności w kontekście ich wpływu na rynek kapitałowy, o czym niżej.

Na wstępie wskazać należy, że egzamin na maklera papierów wartościowych, egzamin na doradcę inwestycyjnego czy sprawdzian umiejętności pozwalający na uzyskanie wpisu na listę maklerów papierów wartościowych czy doradców inwestycyjnych są egzaminami zawodowymi. Nie jest możliwe uzyskanie prawa do wykonywania zawodów maklera papierów wartościowych czy doradcy inwestycyjnego bez uprzedniego zdania tych egzaminów czy sprawdzaniu umiejętności. Powyższe oznacza, że ograniczenie liczby egzaminów i sprawdzianów na doradcę inwestycyjnego i maklera papierów wartościowych prowadzi do ograniczenia i utrudniania dostępu do wykonywania tych zawodów, co nie powinno mieć miejsca ze względu na koszty czy obciążenie pracą komisji egzaminacyjnych.

Zgodnie z obecnie obowiązującym rozporządzeniem w sprawie egzaminów na maklera papierów wartościowych i doradcę inwestycyjnego oraz sprawdzianu umiejętności:

"Opłaty pobiera się w wysokości:
1) za egzamin na maklera papierów wartościowych - 500 zł;
2) za każdy z trzech etapów egzaminu na doradcę inwestycyjnego - 500 zł;
3) za przeprowadzenie sprawdzianu umiejętności - 200 zł. (art. 2 rozporządzenia)."

Nasi członkowie wyrazili pogląd, że opłaty te są stosunkowo niskie, mając na uwadze, że są to opłaty ponoszone za egzamin zawodowy, często są ponoszone przez pracodawców w ramach podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników, osoby przystępujące do egzaminów są zazwyczaj aktywne zawodowo, co pozwala im na uiszczenie opłat w wyższej wysokości. Ponadto zaś w odniesieniu do opłat za sprawdzian umiejętności osoby przystępujące do niego już poniosły zdecydowanie wyższe koszty egzaminu CFA lub CIIA, co pozwala na sformułowanie wniosku, że dla uzyskania prawa do wykonywania reglamentowanego zawodu maklera papierów wartościowych czy doradcy inwestycyjnego są gotowi i skłonni ponieść wyższe koszty.

W naszej ocenie zatem antidotum na obniżenie kosztów przeprowadzania egzaminów i odciążenie komisji egzaminacyjnych (łącznie 12 osób dla obu komisji) jest podwyższenie opłat za egzaminy zawodowe i sprawdzian umiejętności, nie zaś ograniczanie liczby egzaminów i sprawdzianów do jednego w roku. W naszej ocenie, egzaminy i sprawdziany umiejętności powinny odbywać się dwa razy w roku bez względu na liczbę podchodzących do nich czy uczestniczących w nich kandydatów. Możliwość uzyskania kwalifikacji zawodowych przez nowych maklerów i nowych doradców inwestycyjnych co najmniej 2 razy w roku jest bardzo istotna zarówno z punktu widzenia podmiotów rynku kapitałowego, które są zobowiązane do zatrudniania odpowiedniej liczby maklerów i doradców, jak i z punktu widzenia samych zainteresowanych.

Z jednej strony większa częstotliwość egzaminów powoduje krótszy okres oczekiwania na kolejny egzamin w przypadku niepowodzenia. Z drugiej strony egzaminy w odstępach półrocznych czy kwartalnych znacząco ułatwiają naukę. Nie mamy wtedy do czynienia z rocznym oczekiwaniem na kolejne podejście, podczas którego zdający przerywa naukę, do której musi potem po paromiesięcznej przerwie wrócić, lecz z okresem, w którym zdający może kontynuować naukę do kolejnego egzaminu, skupiając się na gorzej opanowanych zagadnieniach. Powoduje to większą zdawalność egzaminów.

Dodatkowo wskazać należy, że ograniczenie liczby egzaminów i sprawdzianów umiejętności do jednego w roku powoduje, że osoby, które nie mogą wziąć udziału w egzaminie czy w sprawdzianie umiejętności z przyczyn od nich niezależnych i przez nie niezawinionych, np. ze względów rodzinnych, osobistych czy losowych, niejako "tracą rok" na swej ścieżce zawodowej, gdyż są zmuszone oczekiwać na egzamin organizowany dopiero w kolejnym roku. Przeprowadzanie egzaminów i sprawdzianów dwa razy w roku pozwoliłoby na eliminację negatywnych skutków takich zdarzeń na udział w egzaminach czy sprawdzianach. Nasi członkowie z dużą aprobatą przyjęli regulację wskazującą, że egzaminy lub ich poszczególne etapy odbywają się w ściśle określonych miesiącach w roku. Pewność co do terminu egzaminu czy sprawdzianu umiejętności, stałość i powtarzalność terminów egzaminów i sprawdzianów jest ważna dla kandydatów.

Jak już bowiem podkreślaliśmy, są to co do zasady osoby bardzo aktywne zawodowo, które łączą pracę na rynku kapitałowym z przygotowaniami do egzaminów i sprawdzianów umiejętności. Z tych względów, proponowane przez nas dodatkowe terminy egzaminów oraz sprawdzianów umiejętności także zostały doprecyzowane poprzez wskazanie konkretnych miesięcy w roku, w których miałaby się odbywać. Miesiące te w każdym przypadku zaproponowaliśmy z uwzględnieniem regulacji art. 128 ust. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.